O ekonomii społecznej
Ekonomia społeczna i solidarna to sfera aktywności obywatelskiej, która poprzez działalność gospodarczą i/lub działalność pożytku publicznego służy:
- integracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych marginalizacją społeczną,
- tworzeniu miejsc pracy,
- świadczeniu usług społecznych użyteczności publicznej (na rzecz interesu ogólnego)
- rozwojowi lokalnemu.
Według definicji sformułowanej przez europejską sieć badawczą EMES (European Research Network) inicjatywy wpisujące się w przedsiębiorczość społeczną powinny charakteryzować się równocześnie spełnianiem:
- kryteriów ekonomicznych (prowadzeniem w sposób ciągły, regularny działalności ekonomicznej, niezależnością, suwerennością instytucji w stosunku do instytucji publicznych; ponoszeniem ryzyka ekonomicznego; istnieniem choćby minimalnej liczby płatnych pracowników),
- i społecznych (wyraźną orientacją na społecznie użyteczny cel przedsięwzięcia; oddolnym, obywatelskim charakterem inicjatywy; specyficznym, możliwie demokratycznym systemem zarządzania; możliwie wspólnotowym charakterem działania; ograniczoną dystrybucją zysków).
Zatem, podmioty ekonomii społecznej, w tym głównie przedsiębiorstwa społeczne to organizacje, które łączą działalność ekonomiczną (w polskich warunkach prawnych – gospodarczą i/lub odpłatną działalnością statutową) z działalnością społeczną - rozumianą szeroko – od wsparcia dla swoich pracowników, zazwyczaj znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej (np. niepełnosprawnych, bezdomnych) poprzez działalność kulturalną dla mieszkańców swojej wsi czy rozwój lokalnej turystyki. Kluczem dla zrozumienia specyfiki tej działalności i odróżnieniem jej od „zwykłego” przedsiębiorstwa jest fakt, że jakkolwiek działalność ekonomiczna jest ważna, służy ona realizacji funkcji społecznych.
W ustawie o ekonomii społecznej z 5 sierpnia 2022 r. (Dz. U. z 2022 r. poz. 1812, 2140) do grona podmiotów ekonomii społecznej zostały zaliczone:
a) spółdzielnie socjalne,
b) warsztaty terapii zajęciowej i zakłady aktywności zawodowej,
c) centra integracji społecznej i kluby integracji społecznej,
d) spółdzielnie pracy, w tym spółdzielnie inwalidów i spółdzielnie niewidomych oraz spółdzielnie produkcji rolnej,
e) organizacje pozarządowe, o której mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2022 r. poz. 1327 i 1265),
f) podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1, 2 lub 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie:
- społeczne podmioty wyznaniowe;
- stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego;
- spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe (non-profit).
Ustawa o ekonomii społecznej znajduje się pod linkiem: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20220001812/U/D20221812Lj.pdf
Podstawowe dane dotyczące sektora ES w Polsce (Dane GUS za 2021 r.)
W 2021 r. na terenie Polski aktywnie działało 96,1 tys. rejestrowych organizacji non-profit (tj. mających osobowość prawną stowarzyszeń i podobnych organizacji społecznych, fundacji, społecznych podmiotów wyznaniowych oraz organizacji samorządu gospodarczego i zawodowego) (Wzrost o 8 tys. w stosunku do 2018 r.). w tym:
- 1,3 tys. stanowiły spółdzielnie spełniające definicję podmiotów ekonomii społecznej,
- 0,6 tys. stanowiły przedsiębiorstwa społeczne (47,1% stanowiły organizacje non-profit, a 52,9% spółdzielnie),
- Wśród ogółu organizacji najliczniejszą grupą były stowarzyszenia i podobne organizacje społeczne (52,7%), a następnie fundacje (17,5%).
Zatrudnienie w sektorze ES:
- W 2021 r. w podmiotach gospodarki społecznej zatrudnionych na podstawie stosunku pracy było 209,1 tys. osób, z czego dla 176,6 tys. osób było to główne miejsce pracy.
- Większość zatrudnionych pracowało w organizacjach non-profit (182,3 tys. osób).
- W porównaniu do przeciętnej liczby osób pracujących w gospodarce narodowej zatrudnienie w podmiotach gospodarki społecznej na dzień 31 grudnia 2021 r. stanowiło 1,2%, a w odniesieniu do zatrudnienia na podstawie stosunku pracy – 1,5%.
- Przeciętnie na jeden podmiot zatrudniający przypadało 14 pracowników, z czego najwyższą średnią charakteryzowały się spółdzielnie inwalidów i niewidomych (102 osoby), a następnie spółdzielnie pracy (30 osób) i społeczne podmioty wyznaniowe (29 osób).
- W przedsiębiorstwach społecznych zatrudnionych było 5,8 tys. osób, co średnio stanowiło 10 pracowników. Osoby przynależące do grup zagrożonych wykluczeniem społecznym stanowiły 12,4% ogółu zatrudnionych.
Więcej danych statystycznych GUS za 2021 r. nt. sektora ES w Polsce znajdują się pod linkiem:
https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/gospodarka-spoleczna-wolontariat/gospodarka-spoleczna-trzeci-sektor/podmioty-gospodarki-spolecznej-w-2021-r-wyniki-wstepne,23,1.html
Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej 2023. Ekonomia Solidarności Społecznej znajduje się pod linkiem: https://www.ekonomiaspoleczna.gov.pl/Krajowy,Program,Rozwoju,Ekonomii,Spolecznej,do,2030,4322.html
Po dane dot. ekonomii społecznej w regionie zapraszamy do zakładki:
Sektor ES w Małopolsce
> Małopolska ES w liczbach
> Przedsiębiorstwa społeczne
> Podmioty ekonomii społecznej
> System wsparcia ES w Małopolsce
> Koordynacja rozwoju ekonomii społecznej